Aziz Kiril

Aziz Kiril ( diğer adıyla Kyrillos ve Filozof Konstantin, ö. 867) Bizanslı dilbilimci, öğretmen, bilgin ve kardeşi Metodiy ile 9. Yüzyılda meşhur şekilde Moravya'da Hristiyanlığı Slavlara yayan bir misyonerdi. Kendini adını taşıyan Kiril alfabesinin öncülü olan Glagolitik alfabeyi icat etti, aynı zamanda Bizans İmparatorluğunun dinini, sanatını ve kültürünü Orta Avrupa'da yaymak için büyük çaba sarf etti.

İlk Yılları

Kiril ismi azizin yaşamının son döneminde seçtiği dini bir isimdi ama Leo adında Selanik'te görev yapan bir subayın oğlu olarak Konstantin adıyla doğdu; annesinin bir Slav olabileceği düşünülüyor. Küçük yaşlardan itibaren doğuştan yetenekli bir dilbilimciydi ve eğitimini devam ettirip Süryanice ve İbranice gibi diller öğrenmesi için Konstantinopolis'e gönderilmişti. Saray görevlisi Theoktistos tarafından bakımı üstlenilen Kiril, papaz ünvanını aldı ve Konstantinopolis Patriki olan piskopos Photios ile yakın bir bağ kurduğu Aya Sofya kilisesinde görev yaptı. Zeki bilge kısa süre içinde piskoposun kütüphanecisi oldu. Kiril "Filozof Konstantin" sıfatını kazandığı Konstantinopolis Üniversitesinde Felsefe hocası oldu.

Kiril daha sonra iki diplomatik göreve gönderildi, ilki Samarra'daki Müslüman sarayına, ikincisi ise 860 yılında Kafkaslardaki bir Türk boyu olan Hazarlara idi. Kiril'in öğrencilerinden birine atfedilen 9. Yüzyıldaki biyografisine göre, bilge papaz İncil'i yayma fırsatı için oldukça hevesliydi:

Eğer emrederseniz, hükümdarım, böyle bir göreve hükümdarın müritlerine getirmesini yasakladığı her şeyden yoksun olarak seve seve yürüyerek ve yalınayak giderim.' İmparator şöyle diyerek cevapladı: Bunu (tek başına) yapacak olsaydın dediğin yerinde olurdu ! Ama imparatorluğun gücünü ve şerefini aklından çıkarma, ve imparatorluğun yardımıyla ve onurlu bir şekilde git.

Konstantin'in Yaşamı (Shepard’da,315)

Sefer, Hazarları Hristiyanlığa döndürmeyi amaçlasa da maalesef başarısız oldu çünkü Bizanslılar sadece yaklaşık 200 kişiyi vaftiz etmeyi başarabilmişti. Hazar devleti onun yerine en sonunda Yahudilik inancını benimsedi. Kiril, 1. Yüzyılda Roma Piskoposu olan Aziz Clemens'in emanetleri olduğu söylenen eşyaları geri getirdi. Bundan dolayı hevesi de kırılmamıştı zira kendi isteğiyle mesajını dinsiz Phoullai halkına yaymak için vakit kaybetmeden Kırım'a doğru yola çıkmıştı. Kiril'in, özellikle onların kutsal meşe ağacını kestikten sonra burada da çok sesini duyuramadığı düşünülüyor.

Moravya Görevi

Kiril daha sonra Bizans İmparatoru III. Mihail (842-867) tarafından Moravya'da (Günümüzde Çekya ve Slovakya) Hristiyanlık inancını yayma görevi için seçildi. Hiç şüphe yok ki seçilmesinde Slav dilini bilmesi kendisinin lehine önemli bir noktaydı ve bu da kesinlikle yararlı olacaktı. Slav dilini kullanarak kendi bağımsız kilisesini kurup yaklaşan Frank İmparatorluğu tehdidini ortadan kaldırmak isteyen Prens Rastislav, (846-870) Mihail'den böyle bir talepte bulundu ve kendisi de memnuniyetle bu talebi yerine getirerek, o dönemde kilisede resmi bir görevde bulunmamalarına rağmen 863 yılında Kiril ve abisi Metodiy'i gönderdi. Mihail, bu konuda muhtemelen Frenk misyonerleri kısa süre önce bölgeye gönderen Roma'daki dini rakibi Papa ile mücadeleden geri kalmak istemeyen Konstantinopolis Patriği Fotios tarafından teşvik edilmişti. Aslında Kiril ve Metodiy "Slavların Havarileri" ününü kazanmalarına rağmen, onlar o halka gönderilen ilk Hristiyan misyonerler değillerdi.

Kiril, Slavlara verdiği vaazları kolaylaştırmak için, biraz da Metodiy yardımıyla Slav dilindeki özgün sesleri tam anlamıyla verebilmek için İbranice ve Yunanca el yazısından bazı harfler barındıran Glagolitik alfabeyi icat etti. Kardeşler daha sefere çıkmadan alfabeyi icat etmişlerdi ( Slav dilinin öncesinde yazılı bir formu yoktu) ve bunu İoannes Hrisostomos'un litürjilerini ( 398- 404 yılları arasında Konstantinopolis Piskoposu), Eski Ahit'in İlahilerini ve Yeni Ahit'in İncillerini çevirmek için kullanmışlardı.

Nasıl oluyor da öğretiyor ve Slavlar için daha önce kimsenin bulmadığı harfler icat ediyorsun ?

Metodiy Kiril'e soruyor, Konstantin'in Yaşamı (Herrin’de,131)

Kiril pek çok yeni kilise kurmayı başarmasına rağmen, maalesef, Hristiyan kilisesinin batı kısmı için rekabeti sürdüren Moravya'daki Frenk Piskoposlar onun misyonerlerlik faaliyetlerine her anlamda karşı çıktılar. Muhafazakar kilise ruhban sınıfı da geleneksel üçlü olan Latince, Yunanca ve İbranice dışında herhangi bir dilde ayin yapılmasına (ve hatta yaygınlaşan dini edebiyata bile) karşıydı. Frenk rahipler Slav cemaatin bir kelimesini bile anlamadığı Latince ayinlerini hız kesmeden sürdürüyorlardı. Kiril ve Metodiy de, bu arada kendi ayinlerini Slav dilinde sürdürüyorlardı, ve II. Hadrianus'un onayını almak için, ayinlerini önce Latince, ardından da Slav dilinde tekrar ediyorlardı.

Kiril'in kendisinin de tanrı kelamını yerel dillerde iletmenin önemini belirttiği gibi:

Yazı diline sahip olan ve her biri tanrı'yı kendi dilinde yücelten bir çok halk biliyoruz. Tabii ki bunların kimler olduğu da açıktır: Ermeniler, Persler, Abazalar, İberler, Soğdlar, Gotlar, Avarlar, Türkler, Hazarlar, Araplar, Mısırlılar ve diğer birçoğu... tanrının yağmuru herkesin üzerine eşit bir şekilde yağmıyor mu ? Ve güneş de herkesin üzerine parıldamıyor mu ?

Konstantin'in Yaşamı (Herrin’de,133)

Ölümü ve Mirası

Kiril Orta Avrupa'daki çalışmaları için Papa'nın desteğini alma ve bazı Slav müritlerine rahiplik ünvanı verme görevindeyken 867 yılında Roma'da vefat etti. Gezgin ilk olarak yeni Papa olan II. Hadrianus'a Aziz I. Clemens'in emanetlerini takdim etti. Daha sonra Moravyalılar rahiplik ünvanı aldılar ve Kilise Slavcasında yazılmış kutsal yazılar Santa Maria Maggiore Bazilikasına bağışlandı. Kiril'in naaşı şehirdeki San Clement tapınağına gömüldü.

Sonraki misyonerlik görevleri Kiril alfabesinin icadına devam eden Metodiy tarafından Moravya'da sürdürüldü ( Alfabenin müridi olan Aziz Kliment tarafından da icat edilmiş olabileceği düşünülüyor). Kiril'in onuruna adı verilen bu yeni alfabe, Yunan alfabesinden türetilmişti ve oldukça karmaşık olan Glagolitik alfabeden daha basitti. Kiril'in biyografisi ölümünden kısa bir süre sonra, muhtemelen, onun müridi ve Slavlara vaaz veren dostu Aziz Kliment tarafından yazılmıştı. Kiril alfabesi Rusça'da, Bulgarca'da, Sırpça'da ve Makedonca'da kullanılan alfabe için de ilham kaynağı olmuştur.

Sonuç olarak, Frenkler tarafından baskıya uğrayan Moravyalılar, batı kilisesinin lehine Bizans kilisesini reddettiler. İyi niyetli Rastislav yerine daha az anlayışlı bir hükümdar geldi ve Metodiy ile müritleri 885 yılında Moravya'dan sürüldüler. Yine de misyonerlerin kazandığı tecrübe ve tercüme edilen metinlerden oluşan kütüphane, Slav dilinin konuşulduğu bir diğer durak olan Bulgaristan'da oldukça yararlı olacaktı. III. Mihail Bulgaristan sınırına tehditkar bir ordu yığarak Bizans'ın siyasi ve dini hakimiyeti meselesinde ısrarcı oldu. Bulgar hükümdarı Boris böylelikle Bizans lehine ikna oldu ve 864 yılında Ayasofya’da bizzat imparator tarafından vaftiz edilmek için Konstantinopolis'e gitti.